Việc IPO của công ty CP Kỹ nghệ Súc Sản (Vissan) với giá thành công gấp gần 5 lần giá khởi điểm khiến dư luận phấn chấn trước “độ nóng” của một số DN có vốn nhà nước làm ăn hiệu quả. Nói như ông Trần Đắc Sinh, Chủ tịch HĐQT Hose, qua kết quả IPO, Vissan đã trở thành một hiện tượng của thị trường chứng khoán khi giá đấu thành công cao hơn nhiều lần mức khởi điểm.

Có tiến triển thực tế ?

Trong vấn đề tái cơ cấu DNNN hiện nay, theo cập nhật mới đây của PGs.Ts Trần Đình Thiên, số lượng DNNN được CPH trong năm 2014 là 143 DN, còn 9 tháng 2015 là 94 DN. Như vậy, tổng số DNNN được CPH từ năm 2014 đến nay mới chỉ đạt 237 DN so với mục tiêu là 432 DN.

Thống kê cho thấy, về số vốn được CPH, tỷ lệ vốn nhà nước nắm giữ trong 143 DNNN CPH là 90%. Và hiện nay là đề xuất bán hết vốn của 10 DN mà Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đang kiểm soát (như Vinamilk, FPT…).

Còn theo chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành, về triển vọng kinh tế trung và dài hạn thì cải cách cơ cấu hiện nay chưa nhanh như mong muốn. Ông Thành đặc biệt lưu ý vấn đề của DNNN về mức độ minh bạch, đại diện sở hữu và về quản trị, điều hành. Và vấn đề cổ phần hóa 432 DNNN trong vòng từ năm 2014 đến năm 2025 sẽ như thế nào?

Theo ông Võ Trí Thành, vẫn chưa có tiến triển thực tế. Cụ thể là tỷ lệ bán cổ phần nhỏ, các đối tác chiến lược không phải là tư nhân, trong khi CPH các doanh nghiệp lớn còn chậm. Và ngay cả việc thoái vốn từ các đầu tư ngoài ngành cũng chậm.

Hoặc nói như Ts Trần Du Lịch, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước – một trong ba lĩnh vực ưu tiên tái cơ cấu, mới chủ yếu ứng phó với các vấn đề ngắn hạn, chứ chưa giải quyết được căn cơ các vấn đề trung dài hạn đang đặt ra từ nội tại của cơ cấu kinh tế.

Trở lại vấn đề của Vissan, theo kế hoạch, sau cổ phần hóa (CPH), Tổng công ty Thương mại Sài Gòn (Satra) vẫn đại diện Nhà nước nắm giữ đến 65% cổ phần của Vissan, tương đương 52,9 triệu cổ phần. Riêng 11,33 triệu cổ phần (14%) sẽ được chào bán cho cổ đông chiến lược sau khi có kết quả IPO.

Còn nhớ hồi đầu năm 2016, DN này đã kêu gọi nhà đầu tư chiến lược với nhiều điều kiện khắt khe về năng lực tài chính cũng như ngành nghề phù hợp nhằm tiến đến xây dựng Vissan theo chuỗi giá trị 3F (Feed – Farm – Food). Và hiện có một số nhà đầu tư lớn như Tập đoàn CJ (Hàn Quốc), Proconco và ANCO đang muốn trở thành cổ đông chiến lược của Vissan.

Một câu hỏi được đặt ra là trong tổng số các DNNN còn lại đang chờ đợi CPH và IPO sau đó thì bao nhiêu DN có được độ “hot” và là hiện tượng của thị trường chứng khoán như Vissan?

Cần cổ phần hóa thực chất

Nhìn từ Vissan, giới chuyên gia cho rằng DN này làm ăn hiệu quả, bài bản và phát triển theo hướng bền vững nên triển vọng đầu tư rất tốt. Đó là lý do các nhà đầu tư sẵn sàng mua với giá cao.

Giới chuyên gia cho rằng việc phát hành cổ phiếu ra công chúng sẽ làm tăng đáng kể lượng tiền mặt. Bằng chứng điển hình là sau IPO của Vissan, tổng giá trị cổ phần chào bán đạt 907 tỷ đồng, là một trong phiên IPO có giá trị lớn nhất từ trước đến nay.

Những cổ phiếu được phát hành và giao dịch công khai cũng sẽ mở ra nhiều cơ hội tài chính cho DNNN. Kinh doanh trong thị trường mở đồng nghĩa với tính thanh khoản tăng. Việc có mặt trên thị trường chứng khoán giúp DN khẳng định được danh tiếng, uy tín, do đo, hưởng được nhiều lợi ích khi cần huy động vốn ngoài xã hội.

Trước đây, chỉ có công ty tư nhân với những nền tảng tài chính mạnh mới có thể hội đủ điều kiện để tiến tới IPO nhưng cũng không hề dễ dàng để được lên sàn chứng khoán.

Thay vào đó, IPO đã được tiến hành bởi những công ty mới nổi nhỏ hơn đang tìm kiếm cơ hội mở rộng kinh doanh. Nhưng phần lớn những DN này chưa từng tạo ra lợi nhuận và chưa có kế hoạch tạo ra lợi nhuận trong thời gian trước mắt.

Thành lập trên cơ sở vốn chịu rủi ro, những công ty này sau khi đã nhận được lượng vốn đầu tư lớn từ công cuộc IPO sẽ ngay lập tức tiêu pha quá trớn hoặc bỏ túi riêng thay vì dùng tiền cho việc đầu tư và phát triển DN.

Giới chuyên gia lưu ý đặc điểm của chiến lược này là không có bất cứ mong muốn nào về việc gắn bó và tạo ra giá trị cho cổ đông. IPO do đó trở thành điểm kết thay vì là điểm khởi đầu. Đây cũng là điều đáng quan tâm đối với các DN có vốn nhà nước đang muốn IPO trong thời gian tới.

Theo giới chuyên gia, trong vấn đề CPH DNNN có hai loại. Một loại muốn hướng đến hiệu quả và mong đổi mới. Loại còn lại vẫn muốn giữ thế độc quyền. Chính vì vậy, khi CPH DNNN, điều mong mỏi vẫn là làm sao để đổi mới những DN độc quyền sau CPH. Điều đó đòi hỏi sự quyết tâm lớn của Nhà nước.

Nói như PGs.Ts Trần Đình Thiên khi bàn về một số giải pháp trọng tâm để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế năm 2016 thì việc đẩy mạnh cổ phần hóa DNNN cần phải thực chất.